Din: Antropolojik Bir Bakış

Bu kitap, her ne kadar dinleri geniş ve kapsamlı bir şekilde ele almaya çalışsa ve bu anlamda bir metin olsa da din üzerine birçok yayında en dikkat çekici olduğunu düşündüğüm meselenin açıklaması olarak değerlendirilebilir. Benim kişisel düşüncem, toplumsal perspektiflerin (sosyolojik ve antropolojik dahil) dinin kendisine değil dini çevreleyen çevreye odaklanma eğiliminde olduğu ve dinin en iyi şekilde psikolojik ve kültürel perspektiflerin bir kombinasyonu yoluyla anlaşılabileceği yönündedir.

Bu görevi yerine getirebilmem için ruhsal ve büyüsel inançların yanı sıra, kültürel ve ilkel inançları, doğaüstü hurafeleri, insan bilgeliğini de din kategorisi altında toplamak gerektiğine inanıyorum. Bazı ortak özellikleri kabul etmenin yanı sıra, günümüzün liberal ideolojileri ile eski mezhepçi gruplar arasındaki farklılıkları da inkâr etmiyorum. Ama benim bakış açım natüralizme doğru eğiliyor çünkü din doğanın bir gerçeğidir. Dinin anlaşılabilmesi için diğer doğa olaylarını belirleyen doğa kanunlarının bir ürünü olarak görülmesi gerekir. Din bir insan davranışı biçimidir; yaygın, her yerde bulunur ve kültürel olarak karmaşık ayrıntılara dayanmaktadır. Ancak teknolojik bakış açısına göre din, ekonomik, yerli ve siyasal temel insani görevlerin yerine getirilmesinde hiç yararlı değildir.

Bu doğrultuda, Kitabın programı beş bölümde psikolojik ve kültürel doktrini geliştirmeyi amaçlamaktadır. Birinci bölümde dinle ilgili bazı geleneksel antropolojik teoriler kısaca açıklanmaktadır. İkinci bölümde dinlerin yer aldığı ve bunlara göre tanımlandığı kategorilerin bir analizi ve dini kurumların ve kültürel alanların uygun, yaklaşık bir sınıflandırması yapılmaktadır. Üçüncü bölümde dini ritüellerin ana hedefleri ve bu hedeflere ulaşmaya katkıda bulunan kabile araçları açıklanmaktadır.

Dördüncü bölümde ise, ister dini farklı sosyal ve kültürel koşulların bir ürünü olarak görmek, ister farklı sosyal ve kültürel koşulların bir nedeni olarak görmek açısından dinin işlevi hakkında halihazırda mevcut olan bazı bilgiler sunulmaktadır. Bu sunum, az ya da çok muhtemel kemiyete, genel olarak tartışmalı konulara ve her toplumdaki dinin gerçek sosyal işlevlerine ilişkin ipuçlarına odaklanmak yerine, özellikle istatistiklerin ve kültürel çalışmaların geçerliliğinin doğrulanması olmak üzere kesin verilere odaklandı.

Son olarak beşinci bölümde, din ile ilgili uzun vadeli tarihsel süreçlerin ve gelişen değişimlerin incelenmesinin yanı sıra dini ritüeller teorisini açıkladık. Bu dini ritüellerle ilgili teorinin açıklaması kısmen ortaya konmuştur; çünkü ilk dört bölümde temel bilgiler ve bazı tarihsel veriler açıklandıktan sonra en iyi şekilde anlaşılır ve dinin geleceğine dair her türlü entelektüel spekülasyonla doğrudan bağlantılıdır.