Ortaçağ İslam Toplumunda Öteki: İslam Devleti Altında Yahudilerin Vergi ve Ticari Rolüne Tarihsel Yaklaşımlar

Kitap Hakkında:

Ortaçağ’daki İslam mirasında “öteki”, homojen bir inanç sistemi ile dolu kültürel bir alandan formüle edilmişti ve “öteki” ile ilgili diğer sistemlerden tamamen farklı bir imaja sahipti. İslam toplumunda tarihin uzun dönemlerinde olanın aksine bu sistemlerde kültürel, tarihsel ve uygarlık gerçekliği, yalnızca “öteki”nin yok sayılması, yok edilmesi ve imajının çarpıtılması yoluyla kendini ispatlamak şeklinde oluştuğu görülmektedir.

Buna göre, İslam dünyasında ötekiyle olan ilişkinin özünü tanımlamak ile Ortaçağ’da İslam toplumunun gerçekliğini izlemek birbirinden ayrılamaz. Uygarlık ve kültürel değeri, ulaştığı parlak insani değerlerde görünmektedir. Bu değerler sınırları aşıp insanlığını din, cinsiyet ve dil bakımından onlardan farklı olsalar bile başkalarına yaymıştır. Ayrıca bu insanî değerlerin kıymeti Müslümanların hâkimiyeti altına giren toplumlar ve bölgelerle ilişkili ardışık sosyal etkileşimlere yansımıştır.

İslam toplumu, Müslümanlar ile başkaları arasındaki bu karışma ve çekişmeye ek olarak, fethedilen bölgelerdeki birçok insanın İslam’a girmesinden sonra medeniyetlerin harmanlandığı sosyal ve toplumsal bir eritme potası haline gelmiştir. İslam toplumu, bu kültürlerin ve dinlerin, özellikle de Yahudilerin kaynaştığı bir kap haline gelmiş; Müslüman toplumunda, “Ortaçağ boyunca” toplumsal dokusunun ayrılmaz bir parçası olmuştur. Yahudiler mevcut bir arada yaşama ve hoşgörü hali ile oluşan seçkin bir konum edinmiş, onunla kaynaşmış, çok işler yapmış ve birçok faaliyete katılmışlardır.

Bu kitap, Geniza belgelerinden çıkartılan durumu analiz ederek ve bazı soruları cevaplamaya çalışarak İslam toplumundaki ötekinin, yani Yahudi topluluğunun, sosyal ve ekonomik durumunu anlamaya yönelik bir girişim olarak ortaya çıkmaktadır. Sorulan bazı sorular şu şekildedir: “Yahudi toplumunun fertleri İslam toplumunda nasıl yaşadı? Sosyal faktörler onları etkiledi mi? Bu toplumun yapısı ve ekonomik durumu nasıldı? Ticari kaynakları nelerdi? İslam şehirlerindeki ekonomik ilişkilerinin boyutu neydi?” Bu sorular, Ortaçağ’daki İslam toplumunda “öteki” kavramından kaynaklanmaktadır.