Şeriat ve Modernleşme: Şeriat’ın Kanunlaştırılması ve Uygulanmasına İlişkin Tarihsel ve Sosyal Yaklaşımlar

Arap ülkeleri, onlarca yıl İslami yönetimler altında yaşadılar. Fetihlerden sonra Müslümanlar, Kuran, Sünnet ve Müslüman fakîhlerin ortaya koyduğu Fıkıh usulü, kuralları ve küllî kanunları kullanarak onlardan faydalanan hükümler demek olan şeriatle yönetiliyordu. Fakîhler, aradıklarını Allah’ın kitabı ve Hz. Peygamber’in Sünnetinde bulamadıklarında kendilerinden öncekilerin çözümlerinden esinleniyor, eşbâh ve nezâire başvuruyordu. Bu konuda yoğun bir şekilde içtihatta bulundular ve başka milletlerin benzerini yapamadığı dava ve hüküm usulü inşa ettiler. Hatta teorilerin temellendirilmesini kitaplarında zikretmekle övünen modern hukukçulardan çok daha önce teorileri temellendirdiler. Fakîhler öyle bir dereceye ulaştılar ki hukukî konularda ve kanunî problemlerde Avrupalılara kaynak oldular. Avrupalılar, ihtiyaç duyduklarında bunlara başvuruyor ve kendilerini meşgul eden meselelerde son sözün Müslümanlar tarafından söylendiğini görüyordu.

Özetle şeriatı ortadan kaldırmayı ve ümmetin toplumsal yapısını değiştirmeyi amaçlayan yabancı nüfuzun arttığı, karma mahkemelerin kurulduğu, şeriat mahkemelerinin kapatıldığı ve kanunların, İslam ülkelerinin bağlılığıyla ve İslamî kimliğini belirleyen kültürel ve toplumsal özellikleriyle ilgisi olmayan yabancı kaynaklardan alındığı geçen yüzyılın sonuna kadar bin üç yüz yıldan fazla bir süre İslam hukuku, ana ve yegâne hüküm kaynağıydı. Bu kitap, Osmanlı Devleti’nin sonunda şeriat ve modernleşme meselelerini; Arap ülkelerinin, özellikle Mısır’ın şeriat yönetiminden çıkıp kanunların hâkimiyetine nasıl girdiğini, yirminci yüzyılda şeriatı kanunlaştırma ve canlandırma girişimlerini tartışmaktadır.