İslam’ı Siyasallaştırmak: Eski Osmanlı Devleti’nde Kimlik, Devlet, Din ve Ümmetin Yeniden İnşası

Osmanlı Devleti’nin sosyal, kültürel ve siyasi modernleşmesi ve etnik oluşumunu konu alan İslam’ı Siyasallaştırmak kitabı; bu dönüşüm ve modernleşmenin uyarlanması, ayrışması ve düzeltilmesinde İslam’ın ve Sultan II. Abdülhamid’in (MS 1876-1909) rolünü tartışmaktadır.

Osmanlı Devleti, İslam dünyasının geri kalanı gibi, 19. yüzyılda kapitalizmin zorluklarıyla ve Avrupa sömürgeciliğinin şiddetli tehdidiyle karşı karşıya kalmıştır. Geleneksel İslam devletinin çöküşü, toplumun siyasi elitlerin yönetiminden kurtulmasına yol açarak toplumun kültürel ve dinî devamlılığını sağlamak için entelektüel ve manevi kaynaklarına dayalı araçları keşfetmesinin yolunu açmıştır. Devlet, toplumun İslamî kültürünü ve kimliğini korumanın bir aracı olduğu kadar, sosyal ve bürokratik elitlerin kendi hakimiyetlerini sürdürmek için kullandıkları bir araç olarak ortaya çıkmıştır.

Bu “Osmanlılaşma” süreci, eski sistem altında iyi korunmuş olan mevcut tüm eski kimlikleri “Yeniden İslamlaştırma”, “Türkleştirme”, “Araplaştırma” veya benzeri olarak adlandırılabilecek yeni bir şeye dönüştürmeyi amaçlamıştır. Aynı zamanda önceki İslam tarihinde benzeri görülmemiş bir kültürel ve siyasî bir dönüşümü ve kimlik değişimini içermektedir.